Cũng là một dòng sông nổi tiếng, sông Mekông chảy qua nước Việt là cuộc
sống của hơn 18 triệu dân vùng đất chín rồng. Trên vùng đất ấy, trên châu
thổ phù sa của con sông ấy, rượu Phú Lễ đã ra đời, tự tin sánh vai
với các loại rượu trứ danh khác trên thế giới như một niềm tin, một giấc mơ
quốc tửu cho người Việt.
Mỗi quốc gia có một con sông nổi tiếng chảy qua, có một loại rượu được
xem là quốc tửu. Người Hàn Quốc đi xa trở về, lòng bừng lên hạnh phúc khi
nhìn thấy lại hình ảnh dòng sông Hàn và được nếm lại vị êm nhẹ của thứ
rượu Sochu danh tiếng. Nếu đến Pháp, bạn sẽ được chủ nhà giới thiệu tham
quan tháp Eiffel, dạo chơi trên dòng sông Seine và thử thứ rượu vang
Bordeaux quý phái. Tuyết trắng và cái lạnh lẽo của mùa đông Phương Bắc
trên những cánh rừng taiga, trên dòng sông Volga dường như bị xua tan bởi
cái vị thơm nồng của rượu Vodka và tấm lòng của những người Nga đôn hậu.
Người Nhật thường đãi khách quốc tế và tạo niềm vui sum họp gia đình trong
dịp năm mới bằng lâng lâng vị rượu Sakê của dân tộc mình. Còn hơn một tỷ
người Trung Hoa thì rất đỗi tự hào về sự vĩ đại của dòng Dương Tử, sự vĩ
đại của dòng Hoàng Hà và cả sự vĩ đại của dòng rượu Mao Đài trứ
danh.
Cũng là một dòng sông nổi tiếng, sông Mekông chảy qua nước Việt là cuộc
sống của hơn 18 triệu dân vùng đất chín rồng. Trên vùng đất ấy, trên châu
thổ phù sa của con sông ấy, rượu Phú Lễ đã ra đời, tự tin sánh vai
với các loại rượu trứ danh khác trên thế giới như một niềm tin, một giấc
mơ quốc tửu cho người Việt.
Năm 1826, vua Minh Mạng sắc phong và cho thành lập đình Phú Lễ, nay thuộc
huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre. Phú Lễ từ đó sở hữu hai di sản văn hóa lớn,
một là ngôi đình thuộc loại cổ và lớn nhất Nam Bộ với mái ngói rêu phong
kỳ bí, hai là thứ rượu nếp Phú Lễ danh bất hư truyền.
Trên vai của những người Việt dũng cảm “một thuở mang gươm đi mở cõi”
xuôi vào đất phương Nam, họ không quên mang theo hành trang là thứ men
rượu gạo nghìn đời của nền văn minh lúa nước sông Hồng rực rỡ.
Người Việt làm rượu gạo ở khắp nơi họ sinh sống, duy chỉ một vài nơi rượu
làm ra ngon hơn hẳn. Có nhiều cách giải thích khác nhau như do khác biệt
về nguồn nước hay loại gạo, nhưng chắc chắn một điều, chính lối sống và
tâm hồn của cư dân nơi đó đã hun đúc nên một thứ nước cay nồng đậm đà bản
sắc của người địa phương.
Nếu rượu Làng Vân thanh tao thiên về cánh văn, rượu Bàu Đá nồng nàn của
cánh võ, thì rượu Phú Lễ mang nét hào sảng phóng khoáng của người
miền Tây Nam Bộ, thích hợp cho chốn thương trường, các buổi họp mặt bạn bè
và giao lưu quốc tế.
Phú Lễ giữ nghề nấu rượu
Nghề nấu rượu ở Phú Lễ đã tồn tại hơn 100 năm, nổi tiếng trong và ngoài
nước bởi chất rượu nồng đậm, thơm ngon, sánh ngang với rượu Xuân Thạnh của
Trà Vinh và Gò Đen của Long An.
Phú Lễ là xã thuần nông thuộc huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre. Dân cư Phú Lễ
phần lớn là người Việt có nguồn gốc từ miền Trung di cư vào khai hoang lập
ấp từ nhiều thế kỷ. Người dân Phú Lễ sống chủ yếu bằng nghề trồng lúa,
trồng giồng và chăn nuôi. Để tăng thêm thu nhập và tận dụng thời gian vào
những lúc nông nhàn, họ đã biết khai thác các nguồn nguyên liệu sẵn có tại
địa phương để hình thành nên những nghề thủ công truyền thống mang đặc
trưng riêng. Đó là nghề nấu rượu và đan đát. Riêng nghề nấu rượu ở Phú Lễ
đã tồn tại hơn 100 năm, nổi tiếng khắp trong và ngoài nước bởi chất rượu
nồng đậm, thơm ngon, sánh ngang với rượu Xuân Thạnh của Trà Vinh và Gò Đen
của Long An.
Bí quyết riêng nghề nấu rượu
Hiện nay, tại Phú Lễ có 134 hộ dân sống bằng nghề nấu rượu. Quy trình sản
xuất rượu ở Phú Lễ cũng tương tự như nhiều địa phương khác trong cả nước,
nhưng cũng có những bí quyết nghề nghiệp riêng. Nguyên liệu dùng để nấu
rượu là loại nếp mùa dài ngày ngon nhất, không chà trắng, chọn loại càng
dẻo thì rượu sau khi nấu càng ngon.
Hồ men để nấu rượu là một trong những bí quyết truyền thống của người dân
Phú Lễ. Hồ men này được người thợ pha chế với những liều lượng thích hợp
đã tạo cho rượu Phú Lễ có nhiều điểm khác biệt so với các loại rượu
khác ở trong nước nói chung và miền Tây Nam Bộ nói riêng. Theo ông Ba Vân
là người nấu rượu lâu năm ởấp Phú Thạnh cho biết: “Hồ men được chọn từ 34
vị thuốc Bắc và 2 vị thuốc Nam, là những vị thuốc có tính nhiệt, nóng và
thơm, gồm: trần bì, quế khâu, đinh hương, tất phát, đại hồi, sa nhân, tiểu
hồi, lương cương, càng cương, bạch khấu, ngọc khấu, mai hoàng, hậu phát,
thảo quả, quế chi, trạch lan, xích thước, hồng hoa, linh cừ, mật nang, tạo
giác, cam thảo, son tàu, cam thảo nam, thiên niên kiện, cát cánh, bồ kết,
hương truật, nhãn lòng, trầu lương, rau răm, lá nhãn, ngũ vị, tai vị, tiêu
sọ, mần tưới”. Thời gian gần đây, các vị cao niên còn nghiên cứu và cho
thêm vào hồ men 2 loại thuốc Nam là riềng và ớt nhằm tăng thêm hương vị
riêng cho rượu Phú Lễ. 38 vị thuốc này được tán nhuyễn thành bột,
trộn với bột gạo lứt rồi nhồi chung với cám, vo thành viên tạo thành hồ
men.
Khi cơm đã được trộn đều hồ men, người thợ cho vào tĩn sành hoặc thùng
nhựa đểủ nơi thoáng mát, hơi râm tối. Khoảng 7 đến 10 ngày sau, tùy theo
thời tiết mát hay nóng, tĩn rượu ngấm men và sủi bọt, cơm rượu lắng xuống
đáy, dung dịch nước biến thành màu cam nhạt, người thợ nếm thử, nước có vị
chát, không ngọt là rượu đã lên men đúng độ. Còn đối với những người thợ
đã có nhiều kinh nghiệm chỉ cần ngửi mùi thơm bay ra từ cơm rượu là có thể
biết mẻ này sẽ trúng hay thất bại, nếu mùi bay ra hăng hăng là sẽ trúng,
còn như chua thì mẻ rượu đó thì coi như bỏ. Sau đó đem nấu để lấy được
loại rượu chính hiệu.
Khi nấu thành công, rượu sẽ chảy xuống nhiều, còn như thất bại thì rượu
chỉ nhỏ ra từng giọt. Muốn rượu ngon phải đốt củi liu riu cho đều lửa. Nếu
nhiệt độ nóng quá hoặc yếu quá, hay lúc mạnh lúc yếu không đều cũng làm
cho rượu nấu thành không được như ý, đôi khi còn hư rượu.
Nhiều người cho rằng, rượu Phú Lễ có hương vị đặc biệt là do rượu
được nấu bằng loại nếp dẻo cộng với chất hồ men được chế biến theo những
liều lượng thích hợp và phương pháp nấu rượu theo quy trình truyền thống
từ xưa đến nay. Chính rượu Phú Lễ được nấu từ những nguyên vật liệu
đặc trưng của địa phương đã làm cho những giọt rượu càng thơm ngon mang
hương vị đặc biệt của vùng đất và con người phương Nam.
Rượu Phú Lễ vang danh khắp miền
Hiện nay, người dân xã Phú Lễ không sản xuất rượu một cách manh mún mà
thành lập Tổ hợp tác sản xuất rượu Phú Lễ, nhằm bảo tồn làng nghề
truyền thống của địa phương và để tìm đầu ra cho sản phẩm. Đặc biệt, trong
quá trình liên doanh sản xuất giữa Tổ hợp tác và người dân nấu rượu luôn
có sự đóng góp của những nghệ nhân nắm giữ trong tay những bí quyết gia
truyền nhiều đời về công thức và cách pha chế bài hồ men, nên đã cho ra
đời nhiều loại rượu có hương vị độc đáo như rượu trắng, rượu chuối hột,
rượu hải mã và rượu ấp xanh hiện đã được đóng chai với mẫu mã đẹp. Và như
thế, làng nghề nấu rượu Phú Lễ phần nào đã tạo được công ăn, việc
làm, góp phần ổn định thu nhập cho người dân nơi đây.
Trải qua bao thăng trầm, với biết bao gian nan thử thách, nhưng người dân
Phú Lễ vẫn kiên trì bền bỉ tạo dựng, đồng thời không ngừng sáng tạo, có
nhiều nghiên cứu cải tiến để cho ra đời sản phẩm rượu Phú Lễ vang
danh khắp các vùng miền trong cả nước bởi có những đặc trưng riêng mà ít
nơi nào có được. Vì thế, hương vị rượu Phú Lễ ngày càng thơm ngon,
tinh khiết, chất lượng rượu ổn định, không gây độc hại và hợp khẩu vị của
người tiêu dùng trong cả nước. Có thể nói, nghề nấu rượu ở Phú Lễ đã hiện
diện lâu đời trên mảnh đất Bến Tre và là một trong những làng nghề truyền
thống nổi tiếng của tỉnh còn tồn tại. Do đó, việc bảo tồn và gìn giữ quy
trình sản xuất cũng như cách pha chế hồ men là việc làm hết sức cần thiết
trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa như hiện nay.
Theo Tự Hào Việt Nam.
